Ryzyko wystąpienia powikłań przy stosowaniu ortez

1. Powstawanie mechanicznych otarć naskórka i ran w miejscach ucisku szyn lub zawiasów – dotyczy wszystkich ortez z szynami:

• przy nieprawidłowym dobraniu, zakładaniu, dopasowaniu (zbyt luźne lub zbyt mocne zaciśnięcie pasów, zbyt niskie lub zbyt wysokie założenie ortezy, nieprawidłowe założenie pasków, niezgodnym z zaleceniem ustawieniem zakresu ruchów szyn bocznych)
• przy długotrwałym stosowaniu ortezy szczególnie w wysokiej temperaturze lub w dużym zapyleniu
• przy znacznej deformacji stawu, lub otaczających tkanek miękkich
• przy zaburzeniach czucia z miejscach przylegania ortezy (szczególnie u dzieci)
• przy stosowaniu większej ilości ortez (np. dwa kolana)
• u osób wykonujących w ortezie długotrwałe cięższe prace
• przy zaburzeniach psychicznych, zaburzeniach pamięci
• u osób starszych ze szczególnie delikatną skórą, wcześniej istniejącymi zmianami troficznymi, u osób z zaawansowaną cukrzycą, zmianami naczyniowymi.

Zlecenia:

• Częsta kontrola stanu skóry w miejscach przylegania szczególnie w okresie początkowym, u dzieci i u osób starszych, przy zaburzeniach czucia, przy wysokiej temperaturze otoczenia, przy znacznym zapyleniu, przy zmianach troficznych skóry w miejscach kontaktu z ortezą
• Okresowe rozpinanie, zdejmowanie ortezy podczas długotrwałego stosowania.

2. Urazy mechaniczne drugiej kończyny (otarcia i zranienia) elementami wystającymi ortez (zawiasy, paski)

Problem stanowią jedynie osoby ze znaczną koślawością obu kolan wymagające stosowania ortezy jednej lub obu kończyn dolnych (szczególnie kobiet chodzących w spódnicach). W części przypadków stosowanie ortezy dwuszynowej jest niemożliwe, możliwe jest wówczas stosowanie jedynie ortezy jednoszynowej.


3. Zmiany skórne alergiczne typu wypryskowego, lub zapalnego (spowodowane wtórnym zakażeniem)

• spowodowane kontaktem z ortezą – zależne od stosowanych materiałów
• spowodowane nieprawidłową konserwacją ortezy (pranie, płukanie)
• spowodowane brakiem higieny osobistej
• spowodowane maściami, żelami, okładami stosowanymi bezpośrednio przed założeniem ortezy, spowodowane wolno wchłaniającymi maściami
• spowodowane wysoką temperaturą otoczenia

Zlecenia:
Stosowanie ortez zgodne z instrukcją. W przypadku wystąpienia wymagane ograniczenie stosowania lub nie stosowanie ortezy i kontakt z lekarzem.


4. Zaniki mięśni w okolicy stosowania ortezy

Prawdopodobieństwo zależy od okresu stosowania (tygodnie, miesiące) i czasu stosowania przy czynnościach codziennych. Zanik mięśni może być spowodowany samym unieruchomieniem stawu (temblak, ortezy bez zawiasów, zegarowe z zablokowanym lub ograniczonym ruchem, chorobą podstawową, spadkiem aktywności fizycznej osoby chorej. Istotny problem stanowi zanik mięśni uda przy długotrwałym stosowaniu ortez stawu kolanowego i zanik mięśni grzbietu i brzucha przy stosowaniu gorsetów.

Zlecenia:
Systematyczne wykonywanie zaleconych ćwiczeń, tym więcej im dłużej dana orteza jest stosowana w okresie doby. Wzmocnienie gorsetu mięśniowego może spowodować dużo rzadszą potrzebę stosowania gorsetu. W przypadku stawu kolanowego wzmocnienie mięśni uda pozwala znacznie poprawić stabilność stawu i ograniczyć wskazania do stosowania ortezy. W przypadku stawu kolanowego konieczne jest systematyczne wykonywanie nie tylko ćwiczeń mięśnia czworogłowego, ale również ćwiczeń dla grup mięśniowych zależnie od typu niestabilności. W przypadku mięśni grzbietu i brzucha wskazane jest indywidualne dobranie ćwiczeń dla danego pacjenta przez specjalistę rehabilitacji.


5. Wtórna niestabilność stawu kolanowego

Spowodowana zanikiem mięśni uda w wyniku używania lub nadużywaniem ortezy.


6. Osteoporoza spowodowana unieruchomieniem

Dotyczy kości tworzących każdy unieruchomiony staw. Istotne tylko w przypadku długotrwale stosowanych gorsetów. W przypadku zaawansowanej osteoporozy zastosowanie odpowiednio dobranego gorsetu jest leczeniem z wyboru. Wskazane jest pływanie i indywidualne dobrane ćwiczenia dla danego pacjenta przez magistra lub technika rehabilitacji.


7. Obrzęki kończyny poniżej miejsca stosowania ortezy

Problem dotyczy praktycznie każdej ortezy (także bez szyn) nawet prawidłowo dobranej i założonej. Przyczyną jest utrudnienie odpływu krwi żylnej i chłonki. Istotna jest wielkość i szybkość narastania obrzęków od momentu założenia ortezy, szybkość ustępowania po rozpięciu lub zdjęciu. Zwykle wystarcza okresowe rozpinanie lub zdejmowanie, wyższe ułożenie kończyny, wykonywanie zaleconych ćwiczeń. Przy szybkim narastaniu obrzęków, masywnych obrzękach, długotrwałym utrzymywaniu się decyzja o zmianie zasad stosowania ortezy, ewentualnie niemożliwości jej stosowania należy do lekarza prowadzącego. W przypadku obrzęków kończyn dolnych (najczęstsze, najpoważniejsze) wskazane lub konieczne jest stosowanie pończoch lub podkolanówek przeciwżylakowych
Czynniki zwiększające ryzyko powstawania poważnych obrzęków:

• Nieprawidłowe dobranie, zakładanie, dopasowanie ortezy
• Wysoka temperatura otoczenia
• Długotrwałe stanie, siedzenie w zapiętej ortezie kolana (orteza służy do chodzenia)
• Występowanie wcześniejsze obrzęków z różnych przyczyn
• Po przebytych urazach (dotyczy kończyn górnych i dolnych)
• U osób z niewydolnością krążenia żylnego
• W schorzeniach ogólnoustrojowych – niewydolność krążenia sercopochodna, niewydolność nerek, zaawansowana cukrzyca, RZS
• Obrzęki:
  • po leczeniu operacyjnym innych schorzeń (np. kończyna górna po mastektomii)
  • limfatyczne
  • występowanie wcześniejsze żylaków kończyn dolnych, stanów zapalnych żył głębokich

Zlecenia:

• Stosowanie ortezy zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego
• Prawidłowe zakładanie
• Okresowe rozpinanie, zdejmowanie ortezy z kontrolą stanu kończyny szczególnie w okresie początkowym, u dzieci i u osób starszych, przy zaburzeniach czucia, przy wysokiej temperaturze otoczenia
• Stosowanie podkolanówek, pończoch przeciwżylakowych dobrej jakości z odpowiednim stopniem ucisku
• Stosowanie ćwiczeń zaleconych przez lekarza prowadzącego
• Systematyczne leczenie schorzeń będących pierwotną przyczyną obrzęków
• Ograniczanie czasu stosowania ortezy – jedynie podczas wykonywania czynności przy wykonywaniu których orteza jest niezbędna (np. schodzenie po schodach, wizyta u lekarza)
• W przypadku nasilonych obrzęków stosowanie ortezy może być niemożliwe okresowo lub na stałe

8. Stany zapalne naczyń chłonnych

Połączone z okresowymi lub długotrwałymi obrzękami łącznie z uogólnionym zapaleniem naczyń chłonnych (róża) zwykle wymagającym hospitalizacji:

• jeden z rodzajów obrzęków wywołany długotrwałym uciskiem
• ryzyko wyraźnie większe u osób z wcześniej istniejącymi obrzękami limfatycznymi lub przebytą różą

Zlecenia:

• Stosowanie ortezy zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego
• Prawidłowe zakładanie
• Okresowe rozpinanie, zdejmowanie ortezy z kontrolą stanu kończyny szczególnie w okresie początkowym, u dzieci i u osób starszych, przy zaburzeniach czucia, przy wysokiej temperaturze otoczenia
• Stosowanie podkolanówek, pończoch przeciwżylakowych dobrej jakości z odpowiednim stopniem ucisku
• Stosowanie ćwiczeń zaleconych przez lekarza prowadzącego
• Systematyczne leczenie schorzeń będących pierwotną przyczyną obrzęków
• Ograniczanie czasu stosowania ortezy – jedynie podczas wykonywania czynności przy wykonywaniu których orteza jest niezbędna (np. schodzenie po schodach, wizyta u lekarza)

9. Uciśnięcie nerwu spowodowane uciskiem ortezy

Może dotyczyć włókien czuciowych (objawem są parestezje lub/i zaburzenia czucia, lub ruchowych – niedowład mięśni (np. opadanie stopy)

• Nerw promieniowy na poziomie ramienia (ortezy łokciowe)
• Nerwy na poziomie nadgarstka (ortezy przedramienia)
• Nerw strzałkowy (ortezy kolana)

Spowodowany długotrwałym uciskiem ortezy – długotrwałą praca, zabawa w ortezie, u osób z zaburzeniami czucia w miejscach przylegania ortezy, u dzieci, u osób z zaburzeniami psychicznymi. Zwykle są to krótkotrwałe zaburzenia czucia, które mijają po rozpięciu ortezy. W pojedynczych przypadkach możliwa konieczność długotrwałego leczenia rehabilitacyjnego.

Zlecenia:

• okresowe rozpinanie, zdejmowanie ortezy połączone z kontrolą stanu skóry

10. Okresowe lub długotrwałe niedokrwienie tętnicze

• Spowodowane długotrwałym uciskiem ortezy – szczególnie u osób z zaburzeniami neurologicznymi (brak lub osłabienie czucia) i z niedokrwieniem tętniczym (zaawansowana miażdżyca, cukrzyca) – pojawia się bardzo silny ból kończyny poniżej ortezy, ochłodzenie zbielenie palców ręki lub stopy – dolegliwości mijają szybko po rozpięciu ortezy zwykle bez poważniejszych konsekwencji.
• Dotyczy ortez stawu skokowego i przedramienia

Zalecenia:

• Stosowanie ortezy zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego
• Prawidłowe zakładanie
• Okresowe rozpinanie, zdejmowanie ortezy z kontrolą stanu kończyny szczególnie w okresie początkowym, u dzieci i u osób starszych, przy zaburzeniach czucia, przy wysokiej temperaturze otoczenia
• Stosowanie ćwiczeń zaleconych przez lekarza prowadzącego
• Systematyczne leczenie schorzeń będących pierwotną przyczyną niedokrwienia
• Ograniczanie czasu stosowania ortezy – jedynie podczas wykonywania czynności przy wykonywaniu których orteza jest niezbędna (np. schodzenie po schodach, wizyta u lekarza).

11. Urazy mechaniczne drugiej kończyny (otarcia i zranienia) elementami wystającymi ortez (zawiasy, paski)

Problem stanowią jedynie osoby ze znaczną koślawością obu kolan wymagające stosowania ortezy jednej lub obu kończyn dolnych (szczególnie kobiet chodzących w spódnicach). W części przypadków stosowanie ortezy dwuszynowej jest niemożliwe, możliwe stosowanie jedynie ortezy jednoszynowej


12. Powikłania ze strony układu żylnego

Dotyczy wszystkich ortez, ale poważny problem tylko w wypadku ortez stawów skokowych i kolanowych

• Obrzęki spowodowane uciskiem naczyń żylnych
• Powstawanie żylaków, stanów zapalnych żył powierzchownych i głębokich
• Zaostrzenie dolegliwości u osób z wcześniejszymi dolegliwościami ze strony układu żylnego w wywiadzie (żylakami, przebytymi zapaleniami żył głębokich, obrzękami naczyniowymi) P2, D3-D4 (stosowanie i dobieranie ortezy do założonej od kilku dni prawidłowo dobranej pończochy przeciwżylakowej)

Czynniki zwiększające ryzyko:

• Nieprawidłowe dobranie, zakładanie, dopasowanie ortezy
• Wysoka temperatura otoczenia
• Długotrwałe stanie, siedzenie w zapiętej ortezie kolana (orteza służy do chodzenia)
• Występowanie wcześniejsze obrzęków z różnych przyczyn

Zalecenia:

• Stosowanie ortezy zgodnie z zaleceniami lekarza prowadzącego
• Prawidłowe dobranie, zakładanie, dopasowanie
• Okresowe rozpinanie, zdejmowanie ortezy z kontrolą stanu kończyny szczególnie w okresie początkowym, u dzieci i u osób starszych, przy zaburzeniach czucia, przy wysokiej temperaturze otoczenia,
• Stosowanie podkolanówek, pończoch przeciwżylakowych dobrej jakości z odpowiednim stopniem ucisku
• Stosowanie ćwiczeń zaleconych przez lekarza prowadzącego, drenażu ułożeniowego
• Systematyczne leczenie schorzeń będących pierwotną przyczyną obrzęków
• Ograniczanie czasu stosowania ortezy – jedynie podczas wykonywania czynności przy wykonywaniu których orteza jest niezbędna (np. schodzenie po schodach, wizyta u lekarza)
• W przypadku nasilonych dolegliwości ze strony układu żylnego stosowanie ortezy może być niemożliwe okresowo lub na stałe